Një ndër vlerat e shtuara në krijmitarinë e radhës . Risjell gjithmonë diҫka të re duke mos e humbur asnjëherë rëndësinë dhe domethënjen se gjithmonë ka të reja , për të na shpalosur në veprat e tij . Se është larguar nga Shqipëria gjatë udhëtimeve , largimeve të tij . Ku ka fituar
Një ndër vlerat e shtuara në krijmitarinë e radhës . Risjell gjithmonë diҫka të re duke mos e humbur asnjëherë rëndësinë dhe domethënjen se gjithmonë ka të reja , për të na shpalosur në veprat e tij . Se është larguar nga Shqipëria gjatë udhëtimeve , largimeve të tij . Ku ka fituar dhe shumë ҫmime . Ҫfarë e ka shtyrë artistin ? Thjeshtë kujtime të largëta , kur në vitet ֝֝ 90 – të iu desh të largohej nga Shqipëria thjeshtë me një valixhe në dorë . Arti është vlerë përtej dhe imazhit , është vlerë e cila depërton në brendësinë e botës së artistit si ndjenjë përtej vetvetes . Valixhja është një object i thjeshtë . Por artisti e ka ngritur në një simbol. Piktori kujton vitin 1989 ,atëherë kur në studion e Vlorës , i ulur në divanin me damask me lule trëndafili, i ngrirë nga vitet e përdorimit , drithëronte nga gëzimi , duke vizatuar valixhen e parë. Në vitet që sistemi ishte në rënien e tij , dalja nga Shqipëria drejt Hotel Hilton në Stamboll i dha shkas për një bocet të vogël bardhë e zi me titull “ Shtëpia e emigrantit” , për konkursin e mirënjohur të Aydin Dogan dhe fitoi… “ Vizatimi si pa e kuptuar, shton artisti , ishte kambana e parë e ikjes nga Shqipëria. Jeta më pas do të ishte një shtëpie valixhe , shi si në vizatimin e Stambollit.
E kam të gjallë edhe sot ditën e largimit nga porti i Vlorës drejt Italisë. Kisha me vete një valixhe , si shumë emigrantë edhe valixhja si një cipë Atdheu të rëndon në shpirt. Brenda saj një tufë ҫaj mali , disa guaska nga zallishtja buzë detit , pak tesha të kohës dhe … trishtimin e mekur, ndërsa Vlora të largohej e humbiste përmes shkumës së bardhë që linte pas trageti , nën ҫarjen e dallgëve të detit të trazuar . Valixhja qe më e fortë se unë . Shtëngimi I saj në dorë u përcoll në letër “.
Në simbolikën e saj shihte dramën e emigracionit , i sillte në mendje pamjet apokaliptike të anijeve të mëdha mbushur dinga me burra , gra, fëmijë,,, iknin e iknin me ҫdo mjet anije , peshkarexha, trapa të ndërtuara me fuҫi bosh nafte … trishtimi i qytetit , mbytjet në det , tragjedia e Katerit të radës … lot dhimbje… Një mëngjes të ftohtë edhe ai , i vetëm do të merrte rrugën e detit . Shoqëruese kishte vetëm një valixhe të thjeshtë .
Brenda një tufë me karikatura … Vepra e artit së pari lind si ëndërr në thellësi të shpirtit të artistit . Ëndrra e piktorit Agim Sulaj vjen e plazmohet kohë pas kohe , duke u shpërfaqur në disa kompozime me një objekt të kthyer nga një makth udhëtimi në një objekt arti. Valixhe , brenda së cilës mblidhet e formësohet vuajtja , ndjenja e lirisë , shpërthimi drejt saj , mëdyshja e kuturisja e udhëtimit , kalimi në “ anën tjetër” , malli për të shkuarën … gjethҫka e mbledhur e future brenda lëkurës së valixhes . Në konkursin ndërkombëtar të vizatimit “Deërent Art “ në Londër , u paraqit me valixhen , titulluar “ Refugjatët “ , ( Vizatimi i madh 1.70 me 1.50 cm ) fituese e ҫmimit të parë , me vlerën e 6000 paundëve anglezë . Fillimisht ka marrë ҫmim në Portugali më 2011-ën , i realizuar në letër me akrilik për të vijuar rrugën drejt vlerësimit të madh .
Ja pra , një letër bën mbrekullinë , por duhet të jesh mjeshtër si Sulaj për ta përmbushur … Ceremonia e ҫmimit të madh i ngacmoi idenë e kthimit të saj në monument prej bronzi në Vlorë , pikërisht andej nga u nisa 27 vite më parë . Por… piktori mbrunte në vetvete një ëndërr .
“ Ika me valixhe druri dhe e kthej në bronz , e ngul në bronz për të përjetësuar e transmetuar plagën dhe dhimbjen që lë pas ikja nga Atdheu . Duhet të jetë një dhuratë e realizuar nga “ lart” dhe do të ndihem vërtet i mbushur shpirtërisht pot ë miratohet bërja e saj në Lungomaren e qytetit të Vlorës.Përmasat do të jenë të përmbajtura : 2 metra e gjatë , 160 e gjerë dhe 80 cm e lartë , plus një bazament .
Realizimi i parë i maketit në baltë dhe më pas në terakotë qe një provë, e cila u kalua me pasion “. Vitet kalonin , u rregullua, mori familjen , arti i eci , mori ҫmime kudo , por valixhja I rëndonte . Vendosi t’ia kthente qytetit prej nga u largua . A do ta pranojë qyteti veprën e tij ? Artisti shpreson, ëndërron… shpreson… ! Një tjetër ҫmim në Cuneo sa arrita përsëri valixhen . Më pas në Francë , në Tourcoing , sa herë kam nisur vizatim emigrimi jam vlerësuar . Hajmalia që dikush mbante brenda valixhes ose torbës së udhëtimit për mua ishte valixhja .
Edhe pse me valixhen mori ҫmime e vlerësime , e dërgoi kudo nëpër Europë , mendja i rrinte në Vlorën e largët , në atë cep të vogë në hyrje të portit , aty ku shkëputi për herë të fundit këmbën nga bankina e betontë për të marrë rrugën e mërgimit … aty kërkon ta vendosë monumentin . Ti kujtojë ҫdo udhëtari brengën e kohës , por edhe kënaqësinë e udhëtimit , shpresën, mallin dhe një copë Atdheu … Por vepra do të derdhej në bronz dhe ai nuk ishte marrë me skulpturë . Të gjitha krijimet ishin në pikturë . Nuk u tut dhe menjëherë iu vu punës …
Si gjithmonë, ngritja e një monumenti has në vështirësi të shumëllojta . Së pari , duhej marrë vendimi i Bashkisë së Vlorës . E ka provuar ndërtimin në skulpturë një herë në Rimini . Ia kërkuan një prej valixheve ta bënin monument për aeroportin e Riminit dhe ia doli mbanë me sukses. Por kur gjithҫka kishte mbaruar , monumenti u vodh . Kërkesat e larta për vendin ku do të vendoset , bazamenti ku do të ngrihet duhet të piqen mirë me një mendim të gjerë dhe të specializuar sepse vepra duhet të mos qëndrojë në vetvete .
Ajo kërkon lidhje të harmonishme me mjedisin ku do të vendoset dhe me njerëzit që do t’I vijnë rrotull për ta parë dhe krijuar një lidhje njerëzore e të pranueshme . Tashmë artisti e ndërtoi dhe e projektoi veprën si maket , ku shihet monumenti i ardhshëm . Maketi në allҫi është gati . Ia doli mbanë . Autoritetet përkatëse duhet ta shohin me seriozitet dhe t’I përgjigjen . Është në të njëjtën frymë dhe stil hiperealist si vizatimet dhe tablotë me vaj , i kuruar deri në detajet më të imta me skrupulozitet të madh ,i materializuar në thellësi , duke dhënë lëndën e përҫuar emocion .
Zgjidhja kompozicionale ndjek me besnikëri vizatimin fitues . Ndërsa vizatimi qëndron si vepër më vete dhe mund të vendoset kudo , monumenti në bronz lidhet me volume në hapësirë , lidhjen me mjedisin ku do të vendosen , urbanistikën , veҫoritë e peizazhit , pranimin nga kalimtarët si një skulpturë parku , të cilën mund ta kundrosh nga pranë , ta prekësh , të ulesh e meditosh mbi të të “bashkëbisedosh “ natyrshëm , problem që do të zgjidhen më pas .
Projekt- monumenti i Sulajt del nga korniza e monumenteve të shumta me luftëtarë e pushkë me frymë heroike , që vijojnë të ngrihen . Valixhja, një objekt i thjeshtë , që kërkon të mos jetë aty si i tillë , por me brishtësinë e punimit frymën paksa romantike , motivin e gjetur të përditësohet me peizazhin me natyrën e bregdetit dhe shëtitores së madhe vlonjate . Kujtesa e shkuar mpleksur me dëshirën e sotme dhe vijueshmërinë e ëndrrës së përjetshme për udhëtim e lëvizje , është ajo ҫka mbart në thelb vepra .
Përgatiti: F . Bushi
Lini Komentin tuaj
Adresa juaj e emailit nuk do të publikohet. Fushat e kërkuara janë shënuar me *