Gazetaria globalisht po përballet me një krizë qëndrueshmërie. Ajo kryesisht vjen nga rënia e të ardhurave nga reklamat, humbja e të ardhurave ndaj gjigandëve të teknologjisë, kontrolli i mediave të lajmeve nga aktorët politikë dhe individët me interesa biznesi, dezinformimi dhe pakësimi i besimit publik.

Presioni financiar mbi organizatat e medias është përkeqësuar nga pandemia COVID-19. Në SHBA, për shembull, së paku 21 gazeta lokale u bashkuan dhe rreth 1,400 punonjës të stafit të redaksisë humbën punën. Gazetaria afrikane gjithashtu ndjeu ndikimin ekonomik.

Pa gazetari, themelet mbi të cilat veprojnë shoqëritë demokratike do të jenë më të dobëta. Institucionet publike e private dhe aktorët e tyre do të jenë më pak përgjegjës në përdorimin e pushtetit prej tyre.

Një vit më parë, një ekip studiuesish në Universitetin e Kolumbias botoi një raport që vlerësonte ndërhyrjet dhe nismat e reja për të mbështetur gazetarinë. Tani ky ekip është kthyer për të vlerësuar statusin e masave premtuese që dokumentuan. Duke pare gjithashtu strategjitë mbarëbotërore që tregojnë premtim në frenimin e rënies së të ardhurave të organeve të medias dhe humbjen e punëve të gazetarisë.

Shumë vende po eksperimentojnë forma të ndryshme të mbështetjes dhe politikave qeveritare, por çështja është se çfarë funksionon më mirë dhe është e qëndrueshme në çdo kontekst.

Hulumtime dhe intervista, çfarë u gjend? 

U intervistuan 60 të anketuar: ekonomistë, politikëbërës, gazetarë, redaktorë, akademikë dhe punonjës të zhvillimit të mediave nga Azia, Amerika e Veriut, Amerika e Jugut, Australia dhe Afrika.

Në raporte të mëparshme, ishte zbuluar se kishte një oreks të madh për ndryshime rrënjësore në biznesin e gazetarisë. Disa organizata financimi me të cilët ishte folur në vitin 2021 kishin bërë përparim të ndjeshëm në vitin 2020 me mbështetjen e tyre për gazetari cilësore. Disa e kishin rritur shumën e fondeve; të tjerë kishin zgjeruar fondet në më shumë degë të medias.

Njerëzit që u intervistuan për raportin e  fundit janë dakord se këto ndërhyrje janë të nevojshme, ndonse besojnë se nuk ka ndreqje të përsosur për shpëtimin e gazetarisë. Ekonomistët kanë pikëpamjen pragmatike se në mungesë të të dhënave të detajuara që tregojnë se cila është më e efektshmja, ndërhyrjet ia vlejnë të ndiqen për aq kohë sa ato nuk janë të dëmshme dhe mund të mbledhin mbështetje.

Kishte shumë opinione  të ndara në komunitetin e gazetarisë. Disa mendonin se mbështetja qeveritare për gazetarinë ishte vendimtare. Megjithatë, kur krahasohen me marka të mëdha (si nike) apo paisjet dixhitale përfitojnë më shumë nga shumë programe qeveritare. Kështu që degët më të mëdha janë më shumë në favor të ndërhyrjes së qeverisë.

Dyqanet më të vogla, veçanërisht në Afrikë dhe Amerikën Latine, kishin dyshime të sinqerta për mbështetjen e qeverisë. Disa mendonin se subvencionet qeveritare dhe pushimet e taksave nuk do të ndihmonin degët e vogla. Të tjerë shprehën shqetësime rreth ndikimit të mundshëm të qeverisë në njoftimet e medias.

Megjithatë, ata ishin të hapur për të pranuar para nga fondacione të mëdha, qeveri të huaja dhe gjigandë të teknologjisë. Disa gazetarë afrikanë nën-saharianë besonin se mbështetja e informacionit cilësor ishte me rëndësi dytësore për qeveritë dhe publikun në një rajon ku nuk u përmbushën kaq shumë nevoja bazë.

Gazetaria afrikane ndjeu ndikimin ekonomik të shpërthimit të COVID-19. Gazetarët u përballën me pushime nga puna, ndërsa disa gazetave iu desh të shkurtojnë, mbyllin apo vënë personelin në pushim të detyrueshëm.  Disa kanë frikë se një ngjarje e zhdukjes së mediave është e pashmangshme.

Shumica e dyqaneve në Afrikë morën pak mbështetje financiare nga qeveria. Gazetarët afrikanë konkurruan me gazetarë në rajone të tjera për financimin e dhuruesve. Shumica e mbështetjes qeveritare në dispozicion nuk ishte e veçantë nga media. Në Afrikën sub-sahariane ishte kryesisht në formën e pajisjeve personale mbrojtëse.

 Disa shqetësime të vazhdueshme

 Të intervistuarit besojnë se nevojiten investime thelbësore në gjetjen e zgjidhjeve sistematike për ta bërë gazetarinë të qëndrueshme. Mbështetja e qeverisë dhe financimi i dhuruesve mund të jetë i dobishëm, edhe pse disa kanë rezerva rreth saj.

Ekziston një perceptim se donatorët mbështesin gazetarinë thjesht për të blerë vullnet të mirë. Ndërsa kompanitë e mëdha teknologjike nxitin qeveritë që të formojnë rregulla të reja dhe të intensifikojnë dhënien e tyre atje ku kanë frikë nga rregullat, ose po u kërkohet të paguajnë botuesit lokalë të lajmeve për përmbajtjen e lajmeve të pëlqyera në platformat e tyre (si në Australi), këto shqetësime duket se janë të justifikuara.

 Pikëpamja për të ardhmen

Ka konsensus se sasia e parave të nevojshme për të kursyer gazetarinë nuk është e madhe. Zgjidhjet sistematike si taksa mbi teknologjinë (që cakton të ardhurat për gazetarinë), një taksë mbi të ardhurat për të mbështetur gazetarinë e interesit publik, subvencionet qeveritare dhe kreditë e taksave mund të jenë të dobishme pa ndërhyrë në punën që bëjnë gazetarët.

Mbështetja teknike, morale dhe ekonomike e rregullatorëve të konkurrencës në të gjithë vendet do të ketë një ndikim rrënjësor në mënyrën se si do të dalin negociatat.

Burimi:  The Conversation

Përshtati: Florida Hima